Yarık dudak ve damak anomalileri, yüz ve ağız bölgesindeki heterojen bir grup doğumsal bozukluktur. Tipik yarıklar arasında dudak yarığı, damak yarığı ve dudak-damak yarığı bulunur. Ayrıca, dikey, yatay veya oblik bir hat boyunca oluşan atipik yarıklar da gözlemlenebilir. Bu yarıklar tek başlarına veya aynı bireyde görülen birçok doğumsal anomalinin bir parçası olarak (sendromik) meydana gelebilir.

Üst dudakta tek taraflı sağ veya sol ya da iki taraflı olarak meydana gelebilir. Dudak yarığı değişik derecelerde kısmi veya tam yarık olabilir. Üst dudakta hafif bir çentik biçiminde olabileceği gibi burun deliği içerisine doğru uzanan, üst dişleri taşıyan damak parçasının da yarık olduğu tam kat yarıklar da olabilir. Dudak yarığı, damak yarığı ile birlikte olabilir. Yarık dudak-damak denilen bu durumda açıklık dudaktan başlayarak tüm damak boyunca devam eder.

Yarık dudaklı bir hastanın tedavi süreci, plastik cerrah, konuşma terapisti gibi birçok uzmanın içinde yer aldığı bir ekip tarafından yapılmalıdır. Yarık dudak ameliyatları genellikle 3-6 ay gibi daha erken dönemde gerçekleştirilir. Ameliyat zamanı, kliniklerin yaklaşım tarzına ve bebeğin genel durumuna göre belirlenir. Ameliyatlarda amaç, bebeğin konuşmaya başlamadan önce (24 ay) yarıkları kapatmak ve uzun dönemde tamamen doğal beslenme, konuşma ve estetik görünüm kazandırmaktır.

Yarık dudak ve damaklı hastanın tedavisi doğumdan sonra ilk 48 saat içinde başlar. Bazı cerrahlar doğumdan sonra ilk hafta içinde yarık dudak operasyonunu yaparken, bazıları bu operasyonu bebeğin gelişimini de göz önüne alarak doğumdan sonraki 2-6. aylar arasında yapmaktadırlar. Bazı cerrahlar ise asıl dudak operasyonundan önce geçici bir dudak operasyonu yaparak bebeğin anatomik yapılarını asıl operasyona hazırlarlar. Bu metotların genellikle birbirlerinden çok büyük farkları yoktur. Diğer yandan, deformite ne düzeyde olursa olsun bebek, doğumun hemen sonrasında bir ortodontist tarafından görülmeli ve deformiteye göre çeşitli ağız içi veya dışı cihazlar ile anatomik yapıların düzenli bir biçimde gelişmesi sağlanmalıdır. Ayrıca doğumun hemen ardından bu bebekler bir çocuk doktoru tarafından da muayene edilerek ek bir anomali olup olmadığı araştırılmalıdır. Ebeveynlere de özellikle doğum öncesi "yarık dudak teşhisi konulmamışsa" psikolojik destek verilmelidir. Bu bebeklerde emme fonksiyonu yeterli olamayacağı için anneye bebeğin beslenme biçimi anlatılır.

Ameliyatın ilk hafta içinde yapılması biraz daha zor bir metottur. Çünkü bu dönemde bebek henüz stabil değildir ve anestezi açısından riskler taşır. Ayrıca henüz dudak yapıları da yeterli büyüklüğe ulaşmadığından, bunlar üzerinde bir operasyon yapmak oldukça zordur. Yarık dudaklı bebekler daha çok doğumdan sonraki 2-3 ay içinde ameliyat edilirler. Operasyon öncesi bebeğin kilosunun artarak gelişme göstermesi çok önemlidir. Gelişimi iyi olmayan bebeklerde sorun düzelene kadar ameliyat yapmamak en iyisidir. Bebeğin ameliyat öncesi tahlilleri yapılarak hematokrit, hemoglobin, kanama pıhtılaşma zamanı gibi kan değerlerinin normal düzeylerde olduğunun gösterilmesi gereklidir. Bu vakalar genel anestezi altında ameliyat edildikleri için bebeğin çok iyi bir biçimde ameliyat öncesi hazırlığının yapılması gereklidir.